Mast
Op een zeilboot wordt de mast gebruikt om de rondhouten aan te bevestigen. Hij wordt overeind gehouden door de verstaging, dat zijn de bevestigingslijnen of -kabels, die aan weerszijden van de mast naar beneden lopen en aan de zijkanten van het dek vastgezet worden. Zonder verstaging zou de mast onevenredig sterk en zwaar moeten zijn om de krachten die het zeil erop uitoefent te kunnen weerstaan. Aan de mast zit o.a. de giek met het grootzeil vast.
De mast van deze boot is precies 100 cm lang. Hiervoor heb ik een beuken deuvel van 1 meter genomen van 18 mm dik (Gamma). De dikte van de mast moet 16 mm zijn. Hij steekt tot op de bodem van de romp en vanaf dekhoogte loopt hij naar beneden taps toe, waarbij het ondereinde rust in een houten blok met een gat, zodat hij niet zijdelings kan verschuiven, stevig zit opgesloten en mooi rechtop blijft staan. Vanaf 56 cm hoogte heb ik de dikte naar boven afgeschaafd en verloopt hij tot 10 mm doorsnede aan de top. De afschuiningen zitten aan 3 zijden, de achterkant van de mast is recht, omdat daar de zeilen aan bevestigd worden, zo ook de 'lummel' of 'gooseneck', dit is de metalen scharnierende verbinding van de giek aan de mast, waardoor de giek zowel horizontaal als verticaal kan bewegen. Aan de giek is de onderzijde van het grootzeil bevestigd. De giek houdt de onderzijde van het zeil gespreid en kan draaien van bak- naar stuurboord.
Met de beuken krullen kan de mast, na het schuren extra fijn worden 'gepolijst' door stevig wrijven in de lengte.
De zwarte potloodlijn loopt over de recht blijvende achterkant van de mast. De voorkant en beide zijden verlopen.
Later, wanneer de mast in de romp wordt gepast, wordt de onderkant vanaf dekhoogte nog dunner afgeschaafd.
Lummel (Gooseneck)
De 'gooseneck' (bij ons heet het: de 'lummel') is het scharnier, waarmee de giek aan de mast verbonden is en dank zij deze lummel is de giek zeer beweeglijk in alle richtingen. Je ziet hem hierboven liggen, naast het getekende voorbeeld. Het is een stukje messing buis van ca. 10 mm lengte, dat vast is gesoldeerd in de bocht van een U-vormige 1-mm messing strip. Diep in de mast zitten twee stalen splitpennen boven elkaar gelijmd, waar de lange machineschroef als een as door loopt. Tussen de twee splitpennen draait dit scharnier om die as. In beide wangen komt een dunner boutje, dat weer als as dient voor het oog van de giek.
In het vooreind van de giek wordt ook een stalen splitpen gelijmd - oog verticaal staand - waar die stift doorheen steekt. Zodoende is de giek met de mast verbonden en kan vrij alle kanten uit bewegen.
De 'lummel'.
Het robuuste hoofdscharnier van de lummel; een belangrijk onderdeel aan de mast.
Stevig gesoldeerd met zilversoldeer.
De as van de lummel is nog wat te lang, maar er is nog een beetje ruimte nodig voor de messing U-strip. De bout wordt later ingekort en dan voorzien van een borgmoer.
Dwars door beide wangen loopt een boutje van 3 mm dikte. Het blokje rechts met de lange schroefdraad is het gedeelte dat in het vooreind van de giek gelijmd wordt.
Het idee van de splitpen in de giek heb ik laten varen.
Dit ziet er op de foto allemaal groot en zwaar uit, maar het messing deel van de lummel is toch niet meer dan 10 mm hoog!
Het schroefgedeelte links, dat in het vooreinde van de giek komt (in plaats van een splitpen!), kan verticaal draaien, het brede messing gedeelte draait horizontaal en zo kan de giek in alle richtingen vrij bewegen.
Het messing blokje, dat aan het draadeindje gesoldeerd is (2e van rechts), is een afgezaagd stukje van een kroonsteentje. Lijkt me solider dan een simpele splitpen.
Dit zijn alle onderdelen van de lummel, die de giek verbindt met de mast.
De dunne horizontale schroef links wordt in een 3-mm boorgat in het vooreinde van de giek gelijmd. Deze zit daardoor stevig aan de mast vast.
Giek met lummel, gemonteerd.
De U-vormige strip van de lummel is op de mast gelijmd met epoxylijm. Eerst is de mast op twee plaatsen iets ingezaagd en tussen de zaagsneden vlak gevijld. De strip sluit nu goed aan op de mast. Nadat de lijm uitgehard is worden plaat plus mast omwikkeld met sterk dun koord, daarna geheel doordrenkt met 10-secondenlijm en tenslotte afgelakt met vernis. Múúrvast!
En néé . . .
die stift rechts staat niét scheef! Dit is vertekening van het beeld, veroorzaakt door de dichtbij-opname.
Van boven naar beneden:
- U-vormige messing strip, onderdeel van het lummelbeslag.
- RVS U-oog aan de linker kant van de mast, waardoor de schoot gaat lopen, komend vanaf de dekdoorvoer, naar de giek toe.
- RVS stift, die voorkomt, dat de mast om zijn eigen as gaat draaien. Deze stift valt in een gleuf in het verhoogde dekplaatje met de grote mastopening.
De lummelplaat is nu omwikkeld met sterk koord en dit is daarna doordrenkt met 10-secondenlijm. Tenslotte afgelakt met blanke vernis. Dit gaat echt nooit meer los!
Het bovendeel van de mast komt nu aan de beurt. Daar moet ook nog het een en ander aan gebeuren. De mast moet stevig overeind gehouden worden. Dat gebeurt met zogenaamde stagen; dat zijn lijnen, die van boven aan de mast naar beneden lopen. De zijstagen worden beneden aan de twee zijboorden vastgehaakt met de z.g 'pelikaanhaak'. Dit is een slimme constructie, die een mooie oplossing biedt voor de bevestiging aan de boorden.
Hierboven de tekening van het boveneinde van de mast. Dwars op de mast zitten de z.g. 'cheeks', dat zijn uitstekende houten blokjes. De beide zijstagen worden met een vaste lus over de punt van de mast geschoven en blijven daarna hangen op de cheeks. Aan het U-oog ter hoogte van de cheeks wordt het grootzeil bevestigd.
Volgens de bouwbeschrijving moeten de twee blokjes (cheeks) opzij tegen de mast gelijmd worden, maar ik kies liever voor de veilige weg. Er kan best grote trekkracht op die cheeks komen, dus maak ik ze uit één stuk hout, dat ik dwars door de mast heen schuif. Een beuken roerhoutje voor verf (bedankt Gamma!) is hier heel geschikt voor. Eerst maar de rechte sleuf door de mast gemaakt, aangepast aan de maten van het latje. Beukenhout is heel sterk!
Et voilà, het begin is gemaakt. En het past nog ook!
Missie geslaagd. Nog even goed verlijmen en vernissen.
De mast met de giek kunnen samengeklapt worden zodat zij voor het vervoer, samen met de zijstagen opgerold in het grootzeil, kunnen worden opgeborgen in een afsluitbare kartonnen of PVC koker.
Op de schroef van de lummel heb ik bij nader inzien nog een oog gesoldeerd, waaraan ik de halshoek van het grootzeil kan vast'sjorren'.
Op 17½ cm boven de lummel heb ik de 'Duimhaak' tegen de mast gelijmd. Dit is een soort haak, waar de lus in hangt - de strop of, zoals de Engelsen zeggen: the snotter -, die door de onderkant van de spriet loopt. De spriet hangt dus met zijn ondereinde losjes tegen de zijkant van de mast en kan zodoende gemakkelijk alle bewegingen, die het grootzeil maakt volgen. Dit is een al eeuwenoude manier; vroeger werd heel veel met touwen gewerkt.
Zo ongeveer komt de spriet van de Kota met de strop hangend in de duimhaak, tegen de mast te hangen.
Dit beregoeie idee vond ik pas geleden op het WereldWijde Web, namelijk een verstélbare strop!
Ik denk dat ik dit idee ga toepassen. Op deze manier kan ik , door de strop langer of korter te maken, simpel de hoogte van de spriet afstellen, om de optimale spanning in het grootzeil te verkrijgen. Slimme jongen, die dat bedacht heeft! Alleen maak ik, in plaats van die kikker, een bowsie, waarmee ik de lengte kan afstellen.
Dit zie je terug bij Rondhouten > De spriet
Pelikaanhaken
Pelikaanhaken zijn speciaal gevormde haken om de zijstagen van de mast aan de zijboorden te bevestigen.
Ze hebben dit speciale model omdat ze om de verbreding op de boorden heen moeten lopen. Ze worden door een kleine opening in het zijboord gestoken. Vervolgens wordt het lange uiteinde van de staaf tegen de stag gelegd en er wordt er een aluminium buisje over geschoven zodat de haak niet meer open kan.
Dit moet 'ie worden.
Een mal voor gelijkvormige haken is gauw gemaakt.
De haak wordt gebogen van 1,5 mm RVS draad.
En zo krijgen we gelijkvormige haken voor de stagen.
Met een aluminium buisje om er voor te zorgen dat de haak niet open klapt, waardoor de spanning op de zijstagen weg zou vallen. De zijstagen ondersteunen de mast. Het buisje verbergt ook het dubbele eindstuk met knoopwerk, waarmee de stag aan de haak vast zit.
Hier gaan de zijstagen naar toe: de cheeks. Links en rechts de zijstagen, in het midden de voorstag, die naar de fok loopt.
Vooraanzicht, waarbij de zijstagen goed te zien zijn.